Cukrzyca ciążowa to nietolerancja węglowodanów, która powoduje zwiększone stężenie glukozy we krwi i jest po raz pierwszy zdiagnozowana w czasie ciąży.
Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, gdy w teście obciążenia 75 g glukozy (test OGTT) uzyskiwane są następujące stężenia glukozy:
- na czczo: 92-125 mg/dl
- po 1 godzinie ≥ 180 mg/dl
- po 2 godzinach: 153-199 mg/dl.
Zbilansowana dieta połączona z odpowiednio dobraną aktywnością fizyczną stanowi podstawę terapii hiperglikemii w ciąży.
Dzienny jadłospis przyszłej mamy powinien opierać się na trzech głównych posiłkach oraz trzech przekąskach (I i II śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja oraz przekąska przed snem). Przerwa pomiędzy posiłkami w ciągu dnia nie powinna być dłuższa niż 3 godziny.
Taki rozkład posiłków pozwala na kontrolę glikemii oraz dostarcza odpowiednich substancji odżywczych dla płodu. Szczególnie istotny jest niewielki posiłek spożywany przed snem, ponieważ zabezpiecza on ciężarną przed hipoglikemią nocną. Posiłek ten powinien zawierać około 25 g węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym lub produkty zawierające skrobię oporną np.: kromka pieczywa z chudym indykiem/rybą z dodatkiem warzyw (papryka, pomidor, ogórek). Posiłek nocny należy zjeść ok. pół godziny przed pójściem spać, ale nie później niż o godzinie 22.00.
Zalecane techniki przygotowywania posiłków to: gotowanie na wodzie i parze, pieczenie, duszenie czy grillowanie. Smażenie jest przeciwwskazane. Przygotowując posiłki nie powinno się rozgotowywać nadmiernie warzyw i kasz. Dzięki temu zostanie obniżony indeks glikemiczny potrawy, co korzystnie wpłynie na poziom cukru we krwi po posiłku.
WĘGLOWODANY
Źródłem węglowodanów powinny być produkty o niskim indeksie glikemicznym. Po ich spożyciu poziom glukozy we krwi wzrasta powoli i utrzymuje się na stabilnym poziomie przez dłuższy czas, co zmniejsza wahania glukozy we krwi. Węglowodany o niskim indeksie glikemicznym znajdziemy przede wszystkim w produktach zbożowych: pieczywie pełnoziarnistym, makaronach pełnoziarnistych, grubych kaszach, ryżu brązowym, płatkach owsianych czy nasionach roślin strączkowych.
Do diety należy włączyć także warzywa, zwłaszcza niskowęglowodanowe (ogórek, kalafior, pomidory, marchew, sałata, ogórki, brokuły, rzodkiewka, cukinia, szpinak). Owoce powinny być spożywane w umiarkowanych ilościach. Przede wszystkim należy uważać na bardzo dojrzałe owoce typu winogrona i banany.
Błonnik pokarmowy, który znajduje się w warzywach, owocach i produktach zbożowych również opóźnia wchłanianie glukozy oraz poprawia perystaltykę jelit.
Należy zrezygnować ze spożycia węglowodanów prostych, które bardzo szybko przenikają do krwi, powodując skoki glikemii. Należą do nich: cukier i jego przetwory, miód, dżemy, ciasta, tradycyjne pączki i słodycze.
TŁUSZCZE
Główny udział w diecie powinny mieć tłuszcze jedno- i wielonienasycone. Tłuszcze nasycone powinny stanowić mniejszość. Dlatego należy wyeliminować z diety: tłuste mięso, wędliny, smalec, podroby, śmietanę i tłusty nabiał.
Źródeł tłuszczy jednonienasyconych możemy szukać m.in. w oliwie z oliwek, oleju rzepakowym, orzechach i awokado. Tłuszcze wielonienasycone znajdziemy w tłustych rybach morskich, sezamie i oleju lnianym.
BIAŁKO
Zapotrzebowanie na białko powinno być pokryte w głównej mierze ze źródeł białka pełnowartościowego, czyli pochodzenia zwierzęcego np. chude mięso, ryby, jaja, mleko i przetwory mleczne. Oprócz białek zwierzęcych należy spożywać także produkty bogate w białko roślinne np. nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe i orzechy.
Ciężarna, u której rozpoznano cukrzycę ciążową powinna dodatkowo przejść instruktaż samokontroli glikemii. Warto również odwiedzić dietetyka, który nie tylko przeprowadzi z pacjentką edukację żywieniową, a także zaproponuje przykładowy jadłospis.
Niezwykle ważne jest, aby kobieta z przebytą cukrzycą ciążową wykonała kontrolne badanie krzywej obciążenia glukozą (test OGTT) ok. 8 tygodni po porodzie. Wtedy ostatecznie można potwierdzić, że zaburzenia tolerancji glukozy w ciąży miały charakter przemijający. W przypadku prawidłowego wyniku badania warto jednak co najmniej raz w roku wykonywać kontrolne badanie glukozy na czczo.
autor: Paulina Błaszczak, dietetyk